Zachowek to instytucja prawa spadkowego, uregulowana w art. 991 Kodeksu cywilnego, której głównym założeniem jest zrekompensowanie spadkobiercom ustawowym pominięcia ich w testamencie spadkodawcy, a w niektórych przypadkach uzupełnienie należnego im świadczenia po zmarłym, np. przy dokonanych za życia przez zmarłego darowiznach doliczanych do spadku. Zgodnie z przepisem art. 991 § 1 k.c, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału.
Roszczenie spadkobierców o zapłatę zachowku, wbrew pozorom, nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ w niektórych sytuacjach zobowiązani z tego tytułu mogą się bronić.
W sytuacji gdy pomiędzy spadkodawcą a uprawnionym do zachowku, za życia spadkodawcy, występowały negatywne relacje, bądź nie mieli oni ze sobą żadnych kontaktów, a ponadto jeżeli uprawniony do zachowku zachowywał się w stosunku do spadkodawcy rażąco negatywnie, niewdzięcznie, osoba zobowiązana do zapłaty zachowku może skorzystać z art. 5 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Norma tego przepisu umożliwia powołanie się na tzw. nadużycie prawa podmiotowego uprawnionego do zachowku, które może skutkować obniżeniem zachowku należnego uprawnionemu przez Sąd lub też w wyjątkowych wypadkach zupełne pozbawienie go zachowku.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego:
Niezależnie od możliwości pozbawienia spadkobiercy prawa do zachowku w sytuacjach określonych w art. 928 i art. 1008 KC, nie jest wyłączone obniżenie albo pozbawienie prawa do zachowku na podstawie art. 5 KC z powodu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego w stosunku do spadkodawcy. IV CNP 10/17 - wyrok SN - Izba Cywilna z dnia 28-03-2018
Nie jest wyłączone stosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego w odniesieniu do roszczenia o zachowek. Może zatem dojść do oddalenia powództwa o zachowek ze względu na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego lub do obniżenia z tej przyczyny jego kwoty, aczkolwiek powinno to nastąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych. Zachowek stanowi bowiem przejaw realizacji obowiązków moralnych spoczywających na zmarłym wobec najbliższych członków rodziny. II CSK 276/17 - wyrok SN - Izba Cywilna z dnia 14-03-2018
Kancelaria Adwokacka Adwokata Marcina Bulika świadczy pomoc prawną w sprawach o zachowek oraz posiada duże doświadczenie w zakresie możliwości uzyskania przed Sądem obniżenia roszczenia z tytułu zachowku.
